Liczba gramatyczna - ο αριθμός
W języku greckim, podobnie jak polskim, występują dwie liczby gramatyczne:
Wyraz uznawany za odmienny ze względu na liczbę, to taki, który zmienia swoją formę w obu tych liczbach.
Częściami mowy, posiadającymi obie liczby gramatyczne są: rodzajnik, (ο, οί), zaimek (αυτός, αυτοί), rzeczownik (δέντρο, δέντρα), przymiotnik (κάλος, κάλοι), imiesłów przymiotnikowy (βαμμένος, βαμμένοι) oraz czasownik (γράφω, γράφουμε).
W języku greckim, podobnie jak polskim, występują dwie liczby gramatyczne:
- pojedyncza - ενικός αριθμός - gdy mowa jest o jednym obiekcie;
- mnoga - πληθυντικός αριθμός - gdy mówimy o więcej niż jednym obiekcie.
Wyraz uznawany za odmienny ze względu na liczbę, to taki, który zmienia swoją formę w obu tych liczbach.
Częściami mowy, posiadającymi obie liczby gramatyczne są: rodzajnik, (ο, οί), zaimek (αυτός, αυτοί), rzeczownik (δέντρο, δέντρα), przymiotnik (κάλος, κάλοι), imiesłów przymiotnikowy (βαμμένος, βαμμένοι) oraz czasownik (γράφω, γράφουμε).
Rodzaj gramatyczny - το γραμματικό γένος - to kategoria gramatyczna kojarzona najczęściej z płcią. Stąd też już pierwotnie powstały jego trzy odmiany, które występują również w języku greckim:
- męski (το αρσενικό γένος)
- żeński (το θηλυκό γένος)
- nijaki (το ουδέτερο γένος)
Częściami mowy, które posiadają każdy z powyższych rodzajów w obu liczbach są: rodzajnik (ο, η, το), zaimek (np. αυτός, αυτή, αυτό) przymiotnik (np. καλός, καλή, καλό), imiesłów przymiotnikowy (np. αγαπημένος, αγαπημένη, αγαπημένο). Rodzaj gramatyczny powyższych części mowy jest w tym wypadku determinowany rodzajem, w jakim znajduje się określany obiekt.
W języku greckim czasownik nie odmienia się ze względu na rodzaj. Prościej mówiąc, nie ma znaczenia, czy czynność wykonana została przez mężczyznę, czy kobietę. Forma czasownika jest jednakowa.
δούλευα - pracowałem, pracowałam
πήγα - poszedłem, poszłam
W przypadku liczby mnogiej czasownika jest podobnie:
φάγαμε - zjedliśmy, zjadłyśmy
χορέψαμε - zatańczyliśmy, zatańczyłyśmy
W języku greckim czasownik nie odmienia się ze względu na rodzaj. Prościej mówiąc, nie ma znaczenia, czy czynność wykonana została przez mężczyznę, czy kobietę. Forma czasownika jest jednakowa.
δούλευα - pracowałem, pracowałam
πήγα - poszedłem, poszłam
W przypadku liczby mnogiej czasownika jest podobnie:
φάγαμε - zjedliśmy, zjadłyśmy
χορέψαμε - zatańczyliśmy, zatańczyłyśmy
Charakterystyczną częścią mowy ze względu na rodzaj gramatyczny jest rzeczownik. W języku zarówno polskim, jak i greckim każdy z rzeczowników ma przypisany rodzaj i pozostaje on niezmienny (człowiek, kobieta, dziecko, kwiat itd.).
Przypadek - η πτώση - jest to kategoria gramatyczna, stworzoną przez starożytnych Greków, którzy sformułowali nazwy, kolejność oraz uściślili zasady deklinacji. Podobnie jak cały język i jego gramatyka, przypadki greckie również ulegały zmianom, a ściśle systematycznej redukcji. W obecnie funkcjonującym języku greckim występują cztery przypadki: mianownik, dopełniacz, biernik oraz wołacz. W okresie 330r. – 1453r. z deklinacji został usunięty celownik, którego miejsce zajęły odpowiednie połączenia przyimków z dopełniaczem oraz biernikiem. Przez przypadki odmieniają się rodzajniki, zaimki, rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy przymiotnikowe, a także liczebniki.
1. mianownik - η ονομαστική - odpowiada na pytanie kto? co? (ποιος; τι;)
2. dopełniacz - η γενική - jest przypadkiem, dzięki któremu możemy określić związki przynależności (czegoś do kogoś), uzupełniając tym samym opis obiektu, będącego przedmiotem wypowiedzi. Pytania, na które odpowiada ten przypadek to: kogo? czego? czyj? czyja? czyje? którego? której? (τίνος; ποιανού;)
We współczesnej grece istnieje wiele stałych wyrażeń i zwrotów, w których znaczącą rolę odgrywa dopełniacz. Jest ona o tyle istotna dla nas, iż chcąc przetłumaczyć owe formuły na język polski, nie zawsze odnajdziemy ich sens. Przypadek ten determinuje przede wszystkim zaimki osobowe, tworzące konstrukcje wypowiedzi głównie z czasownikami. Warto pamiętać, iż zaimki osobowe pojawiają się w dopełniaczu, gdy chcemy określić odbiorcę czynności, np.: dawać komuś, przypominać, mówić, podobać się, otwierać, pomagać itp.
3. biernik - η αιτιατική - odpowiada na pytanie kogo? co? (ποιον; τι;)
4. wołacz - η κλητική - używany przy bezpośrednim zwracaniu się do podmiotu
Jak już wspomniałam wcześniej, nowogrecka deklinacja nie posiada celownika, czyli przypadku odpowiadającego na pytania: komu? czemu? Nie ma w niej również odpowiednika narzędnika, za pomocą którego możemy określić: gdzie, kiedy, z kim itp. W zamian za te przypadki, funkcjonują połączenia dopełniacza i biernika głównie z przyimkiem „σε”, który oznacza: w, do, u, na (patrz: Przyimek).
1. mianownik - η ονομαστική - odpowiada na pytanie kto? co? (ποιος; τι;)
2. dopełniacz - η γενική - jest przypadkiem, dzięki któremu możemy określić związki przynależności (czegoś do kogoś), uzupełniając tym samym opis obiektu, będącego przedmiotem wypowiedzi. Pytania, na które odpowiada ten przypadek to: kogo? czego? czyj? czyja? czyje? którego? której? (τίνος; ποιανού;)
We współczesnej grece istnieje wiele stałych wyrażeń i zwrotów, w których znaczącą rolę odgrywa dopełniacz. Jest ona o tyle istotna dla nas, iż chcąc przetłumaczyć owe formuły na język polski, nie zawsze odnajdziemy ich sens. Przypadek ten determinuje przede wszystkim zaimki osobowe, tworzące konstrukcje wypowiedzi głównie z czasownikami. Warto pamiętać, iż zaimki osobowe pojawiają się w dopełniaczu, gdy chcemy określić odbiorcę czynności, np.: dawać komuś, przypominać, mówić, podobać się, otwierać, pomagać itp.
3. biernik - η αιτιατική - odpowiada na pytanie kogo? co? (ποιον; τι;)
4. wołacz - η κλητική - używany przy bezpośrednim zwracaniu się do podmiotu
Jak już wspomniałam wcześniej, nowogrecka deklinacja nie posiada celownika, czyli przypadku odpowiadającego na pytania: komu? czemu? Nie ma w niej również odpowiednika narzędnika, za pomocą którego możemy określić: gdzie, kiedy, z kim itp. W zamian za te przypadki, funkcjonują połączenia dopełniacza i biernika głównie z przyimkiem „σε”, który oznacza: w, do, u, na (patrz: Przyimek).